Schenken op papier is een bijzondere vorm van schenken. Bij een normale schenking spreek je in de meeste gevallen af dat je het geldbedrag -of een concrete zaak- direct afgeeft aan de ontvanger (ook wel de ‘begiftigde’ genoemd). Bij een schenking op papier spreek je af dat de schenker pas het geschonken bedrag aan de begiftigde uitbetaalt ná het overlijden van de schenker.
Het idee achter schenken op papier is dat je bij het overlijden van de schenker minder erfbelasting betaalt. Dit komt doordat de schenking wordt gezien als een schuld van de erfenis, waardoor de omvang van de erfenis afneemt. Toch geldt dit niet altijd, omdat de papieren schenking slechts als een schuld wordt beschouwd als aan bepaalde voorwaarden is voldaan.
Hoe dat precies zit en is schenken op papier dan wel fiscaal aantrekkelijk? Daar vertelt Erwin de Vilder (notaris) in deze blog meer over.
- Vermogen behouden tot overlijden
- Moet je schenk- of erfbelasting betalen over een schenking op papier?
o Geen erfbelasting als de schenker rente betaalt voor het genot
o Betaalt de schenker geen rente? - Inkomstenbelasting en schenken op papier
- Leg je schenking op papier vast in een notariële akte
Vermogen behouden tot overlijden
Ontvang jij een schenking op papier? Dan kun je het bedrag dus pas opeisen na het overlijden van de schenker. Juridisch gezien is er sprake van een schenking, maar in de praktijk is de schenker nog niets ‘armer’. Het geschonken geldbedrag blijft namelijk tot zijn of haar vermogen behoren tot het overlijden. De schenking bestaat dus voorlopig alleen op papier.
Moet je schenk- of erfbelasting betalen over een schenking op papier?
Bij een schenking op papier moet je direct schenkbelasting betalen als het geschonken bedrag de jaarlijkse schenkvrijstelling overschrijdt. Bovendien kan er ook nog erfbelasting verschuldigd zijn. Dit komt doordat de schenking pas werkt na het overlijden van de schenker. Dit lijkt op een legaat uit een testament, waarbij de ontvanger een bedrag van de overledene ontvangt, die er tot zijn overlijden ‘genot’ van heeft gehad. De wet doet dan ‘alsof’ de schenking op papier tot de erfenis van de schenker behoort, en de begiftigde het geldbedrag uit die erfenis heeft ontvangen.
Er is één belangrijke uitzondering. Want het betalen van erfbelasting over de schenking op papier kun je voorkomen, als de schenker voor dit ‘genot’ betaalt. En wanneer de begiftigde toch erfbelasting moet betalen over de schenking, kun je de eerder betaalde schenkbelasting hiervan aftrekken.
Geen erfbelasting als de schenker rente betaalt voor het genot
Bij de schenking op papier wordt een bedrag geschonken en direct ‘terug geleend’. Het voordeel hiervan is dat de schenker de papieren schenking ‘in zijn portemonnee’ houdt en dus zelf het genot houdt van dit geldbedrag. Als de schenker die het geld ‘terug leent’, betaalt voor het genot van het geldbedrag, betaal je geen erfbelasting over de schenking op papier. Dit doe je door rente te betalen over het nog niet uitbetaalde bedrag. Volgens de wet moet je jaarlijks minstens 6% rente per jaar betalen over het nog niet uitbetaalde, geschonken bedrag. Deze 6% rente per jaar is een harde grens, want bij bijvoorbeeld een rente van 5,99% per jaar wordt er te weinig rente betaald en betaal je erfbelasting over het hele ‘geleende’ bedrag.
Voor schenkingen op papier vóór 1 januari 2010 geldt een ander rentepercentage. Want voor deze datum was een ‘zakelijke rente’ voldoende. Dit houdt in dat de rente de marktrente weerspiegelde. En om die reden was de zakelijke rente vaak lager dan 6% per jaar. De oude regeling geldt dus nog steeds voor schenkingen op papier vóór 1 januari 2010. En net als bij de huidige regeling moet de zakelijke rente ook daadwerkelijk door de schenker worden betaald.
Betaalt de schenker geen rente?
Stel dat de schenker één jaar geen rente betaalt, dan moet hij of zij deze rente ‘inhalen’ door zowel de rente zelf als 6% rente over de rente te betalen. Dit noemen we ook wel samengestelde rente. Als de rente niet direct wordt betaald maar aan de ‘lening’ wordt toegevoegd, moet dit bedrag bij het geschonken bedrag worden opgeteld. Hierover is de schenker ook weer 6% rente per jaar verschuldigd.
Het is belangrijk dat de niet direct betaalde rente uiterlijk 180 dagen* voor het overlijden van de schenker daadwerkelijk is betaald. Er zit dus een risico aan het niet direct betalen van de rente, omdat je van tevoren niet weet wanneer de schenker overlijdt.
Betaalt de schenker meer dan 180 dagen voor zijn overlijden de volledige schenking, inclusief alle rente, aan de begiftigde uit? Dan is de begiftigde ook geen erfbelasting verschuldigd. Op dat moment wordt de schenking beschouwd als een reguliere schenking en niet langer als een verkrijging uit de erfenis. Het tijdig uitbetalen van de schenking is dus een manier om het genot te beëindigen.
*Achteraf wordt gekeken of dit 180 dagen voor overlijden is betaald.
Inkomstenbelasting en schenken op papier
Een schenking op papier heeft niet alleen gevolgen voor de schenk- en erfbelasting, maar ook voor de inkomstenbelasting. Het geldbedrag dat je op papier schenkt, wordt beschouwd als een bezitting van de begiftigde in box 3 en een schuld van de schenker in box 3. Dit betekent dat de begiftigde inkomstenbelasting moet betalen als de totale bezittingen -inclusief de papieren schenkingen- het heffingsvrije vermogen overschrijden.
Vanaf 1 januari 2023 wordt voor de inkomstenbelasting niet meer gewerkt met een vast rendement, maar wordt er gekeken naar de daadwerkelijke samenstelling van het vermogen in box 3. De papieren schenking wordt voor de begiftigde beschouwd als een ‘overige bezitting’ en voor de schenker als een ‘schuld’ in box 3. Dit kan betekenen dat de schenker en de begiftigde samen meer inkomstenbelasting moeten betalen dan wanneer er geen papieren schenking zou zijn gedaan.
Bovendien is het belangrijk om rekening te houden met het feit dat vermogen in box 3 gevolgen kan hebben voor eigen bijdragen, toeslagen en studiefinanciering. Daarom is het belangrijk om samen met een juridisch, financieel of fiscaal adviseur óf notaris in kaart te brengen wat de gevolgen van papieren schenkingen voor de inkomstenbelasting zijn. Want aangezien de inkomstenbelasting jaarlijks terugkeert, is het noodzakelijk om hiermee rekening te houden.
Leg je schenking op papier vast in een notariële akte
De wet verplicht om een schenking op papier vast te leggen in een notariële akte. Ook moet de schenking persoonlijk worden aangegaan en mag niet via een volmacht worden geregeld. Je moet daarom voor een schenking op papier persoonlijk langs de notaris gaan. Voldoe je niet aan deze vereisten? Dan vervalt deze schenking bij het overlijden van de schenker. Dat betekent juridisch gezien dat de schenking niet heeft plaatsgevonden. De geschonken bedragen worden dan niet langer beschouwd als de schuld van de erfenis. Het geschonken bedrag wordt dan onderdeel van de erfenis en daarover betaal je erfbelasting.
Als de schenking eerder opeisbaar is dan bij overlijden, maar de begiftigde dit niet doet en de schenking pas opeist na het overlijden van de schenker, heeft de rechter bepaald dat de schenking niet vervalt als deze niet in een notariële akte is vastgelegd. Als daarentegen uit omstandigheden blijkt dat de schenker en de begiftigde niet de bedoeling hadden dat de schenking eerder opeisbaar was dan bij het overlijden van de schenker, dan is de notariële akte wel verplicht.
Een schenking op papier betekent dus dat een bedrag aan de begiftigde wordt geschonken, maar pas wordt uitgekeerd na het overlijden van de schenker. Het is belangrijk dat dit notarieel wordt vastgelegd en dat de schenker daadwerkelijk 6% rente per jaar aan de begiftigde betaalt om erfbelasting te voorkomen. Vergeet niet de gevolgen voor de inkomstenbelasting in kaart te brengen, aangezien dit een jaarlijkse kostenpost kan zijn. Bij Notarispraktijk Interwaert helpen wij je graag met het opstellen van de notariële akte. Klik voor meer informatie op deze pagina of neem hier contact met ons op.
