Als notariskantoor krijgen wij vaak de vraag wat de belangrijkste verschillen zijn tussen een huwelijk, geregistreerd partnerschap en ongehuwd samenwonen. Het kiezen van de juiste juridische status voor jou en je partner is een belangrijke beslissing die gevolgen heeft voor verschillende aspecten binnen jullie relatie. In deze blog bespreken wij de belangrijkste verschillen tussen enerzijds (ongehuwd) samenwonen en anderzijds het huwelijk en het geregistreerd partnerschap. Lees snel verder!
Wettelijke bescherming
Het belangrijkste verschil tussen deze drie is de wettelijke bescherming. Wonen jullie samen zonder dat jullie een huwelijk of geregistreerd partnerschap met elkaar aangaan? Dan geldt er geen wettelijke regeling. Dit betekent dat er geen zorgplicht voor elkaar is en je niet van elkaar erft. Jullie zullen indien gewenst zelf afspraken moeten maken over de gevolgen van het samenwonen. Dat kan bijvoorbeeld in een notarieel samenlevingscontract.
Voor het huwelijk en het geregistreerd partnerschap zijn in de wet wél veel zaken – nagenoeg hetzelfde – geregeld. Aan het huwelijk en het geregistreerd partnerschap verbindt de wet allerlei juridische gevolgen, waardoor echtgenoten en geregistreerde partners een wettelijke bescherming genieten. Als jullie als echtgenoten/partners zaken anders willen regelen dan hoe het in de wet geregeld is, is dat voor de meeste zaken wel mogelijk. Dit kan door zelf afwijkende afspraken te maken in de huwelijkse voorwaarden of partnerschapsvoorwaarden.
Huwelijk
Wettelijk systeem voor echtgenoten
Wanneer jullie willen trouwen, ontstaat er op grond van de wet automatisch een gemeenschap van goederen. Voor huwelijken die vóór 1 januari 2018 zijn gesloten, bepaalt de wet dat er sprake is van een algehele gemeenschap van goederen. Dit houdt in dat alle bezittingen en schulden van de echtgenoten vanaf het moment van het huwelijk gezamenlijk eigendom worden.
Voor huwelijken die na 1 januari 2018 zijn gesloten, geldt een beperkte gemeenschap van goederen volgens de wet. Dit betekent dat niet alle bezittingen en schulden automatisch gemeenschappelijk worden. Vermogen dat een echtgenoot al vóór het huwelijk had, evenals vermogen dat tijdens het huwelijk is verkregen door een erfenis of schenking, blijft privébezit van die echtgenoot.
Wettelijke regels tussen echtgenoten tijdens het huwelijk
De wet voorziet ook in regels die gelden tijdens het huwelijk. Zo bepaalt de wet dat echtgenoten elkaar ‘trouw’ moeten zijn en elkaar hulp en bijstand moeten verlenen. Deze zorgplicht geldt zélfs wanneer jullie als echtgenoten niet samenwonen. Daarnaast zijn jullie als echtgenoten volgens de wet verplicht om elkaar op de hoogte te houden over de stand van jullie vermogen.
Naast deze verplichtingen bevat de wet nog vele andere regels die gelden tijdens het huwelijk. Zo is er een regeling voor het betalen van huishoudkosten en is er vastgelegd wie bevoegd is om bijvoorbeeld een bezitting te verkopen. Voor bepaalde handelingen is de toestemming van de andere echtgenoot vereist. Dit is bijvoorbeeld het geval bij de verkoop van de gezamenlijke woning of het afsluiten van een hypotheek daarop. Ook voor het doen van (grote) schenkingen is toestemming van de andere echtgenoot nodig. Deze regelingen bieden bescherming tegen het handelen van de ene echtgenoot ten opzichte van de andere.
Wettelijke regels tussen echtgenoten bij echtscheiding
Besluiten jullie te gaan scheiden? Dan voorziet de wet ook in uitgebreide regels met betrekking tot echtscheiding. Hierbij worden belangrijke aspecten behandeld, zoals het recht op alimentatie en de voorwaarden waaronder dit wordt toegekend. Maar de wet bevat ook specifieke regelingen met betrekking tot de verdeling van pensioenaanspraken die tijdens het huwelijk zijn opgebouwd. Deze wettelijke bepalingen zorgen voor helderheid en rechtvaardigheid bij echtscheidingen, en waarborgen dat beide partijen op een eerlijke manier worden behandeld.
Bescherming voor echtgenoten bij overlijden
Bij het overlijden van een echtgenoot biedt de wet bescherming aan de langstlevende echtgenoot. Als er geen testament is opgesteld, wordt de langstlevende echtgenoot automatisch erfgenaam volgens de wettelijke regeling, samen met eventuele kinderen van de overleden echtgenoot. Daarnaast heeft de langstlevende echtgenoot recht op een deel van het pensioen dat de overleden echtgenoot heeft opgebouwd, en wordt de langstlevende echtgenoot vaak genoemd als begunstigde van levens- en overlijdensrisicoverzekeringen.
Fiscaal gezien geniet de langstlevende echtgenoot een hoge vrijstelling van erfbelasting wanneer deze vermogen erft van de overleden echtgenoot (in 2023 is dit bedrag € 723.526). Over dit bedrag hoeft geen erfbelasting te worden betaald. Wanneer de langstlevende echtgenoot een groter bedrag erft dan de vrijstelling, wordt alleen over het “meerdere” erfbelasting betaald tegen het laagste tarief (10-20%).
Geregistreerd partnerschap
In principe kent een geregistreerd partnerschap dezelfde regels als een huwelijk. Oorspronkelijk was het geregistreerd partnerschap bedoeld om personen van hetzelfde geslacht -die destijds wettelijk gezien niet mochten trouwen- dezelfde rechten en plichten te geven als echtgenoten in een huwelijk. In 2001 werd het huwelijk ook opengesteld voor personen van hetzelfde geslacht. Tegenwoordig zijn vrijwel alle regels die van toepassing zijn op het huwelijk ook van toepassing op het geregistreerd partnerschap. Tijdens het partnerschap ontstaat er, net als bij het huwelijk, een wederzijdse verzorgingsverplichting en bij beëindiging van het partnerschap bestaat er recht op alimentatie. Het enige verschil tussen deze twee is, dat een geregistreerd partnerschap zonder rechter beëindigd kan worden.
Bovendien leidt het aangaan van een geregistreerd partnerschap tot een wettelijke gemeenschap van goederen. Als deze wettelijke gemeenschap niet gewenst is, moeten de partners vóór het geregistreerd partnerschap zogenoemde “partnerschapsvoorwaarden” opstellen. Net zoals bij huwelijkse voorwaarden doe je dit via de notaris.
In het erfrecht zijn het huwelijk en het geregistreerd partnerschap gelijkgesteld. Als er geen testament is opgesteld, erft de langstlevende partner automatisch alle bezittingen op grond van de wet. Zijn er kinderen in het spel? Dan wordt het vermogen van de overleden partner verdeeld volgens de wettelijke verdeling. Het is mogelijk om hiervan af te wijken door een testament op te stellen bij de notaris. Voor de erfbelasting en andere belastingen bestaat er geen verschil tussen echtgenoten en geregistreerd partners.
Ongehuwd of niet-geregistreerd samenwonen
Gaan jullie ongehuwd of niet-geregistreerd samenwonen? Stel een samenlevingscontract én testamenten bij een notaris op. Voor samenwoners is in de wet namelijk niets geregeld:
- Je erft niet van elkaar
- Je hebt geen rechten of plichten tegenover elkaar
- Er zijn geen regels voor alimentatie
- Er is geen wettelijke zorgplicht
- Op een enkele regeling na is er ook niets geregeld wanneer één van de samenwoners overlijdt
Wanneer jullie als ongehuwde of niet-geregistreerde samenwoners de gevolgen van jullie samenleving – tijdens het samenwonen en na beëindiging door scheiding of overlijden – willen regelen, moeten jullie dit zelf vastleggen. Dit doe je door het opstellen van een (notarieel) samenlevingscontract, vaak in combinatie met een testament. Dit om te voorkomen dat de erfenis volledig naar de familie of kinderen van de overleden partner gaat, terwijl de (ongehuwde) partner met lege handen achterblijft.
Met een notarieel samenlevingscontract heb je al na 180 dagen vanaf de ondertekening van het contract – mits aan andere voorwaarden is voldaan – recht op het lage tarief en de hoge vrijstelling voor erfbelasting die gelden voor echtgenoten. In een samenlevingscontract regel je alles wat wettelijk geregeld is voor gehuwden, maar erf je niet automatisch van elkaar zoals gehuwden en geregistreerde partners. Hiervoor stel je apart van het samenlevingscontract een testament op. Vooral als er kinderen in het spel zijn, is een samenlevingscontract en een daaropvolgend testament essentieel om elkaar als partners te beschermen.
Verschillen huwelijk, geregistreerd partnerschap en samenwonen op een rij
| Huwelijk | Geregistreerd partnerschap | Samenwonen | |
| Juridische erkenning | Ja | Ja | Nee |
| Wettelijke rechten en plichten | Ja | Ja | Nee |
| Vereiste formaliteiten | Ja (huwelijksvoltrekking) | Ja (registratie) | Nee (optioneel: samenlevingscontract) |
| Gemeenschap van goederen | Kan van toepassing zijn | Kan van toepassing zijn | Nee |
| Ouderlijk gezag | Direct | Direct | Ouderlijk gezag afspreken |
| Erfrecht | Automatische erfenis | Automatische erfenis | Geen automatische erfenis |
| Scheiding | Echtscheiding vereist | Beëindiging vereist | Geen formele procedure |
Notarispraktijk Interwaert helpt je bij het maken van de juiste keuze
Een huwelijk en geregistreerd partnerschap zijn juridisch erkende verbintenissen met wettelijke rechten en plichten, terwijl een samenlevingscontract een contract is tussen samenwonende partners waarin jullie zelf afspraken maken over jullie relatie en de gevolgen daarvan. Bij Notarispraktijk Interwaert helpen wij jullie graag bij het maken van de juiste keuze. Neem hier vrijblijvend contact met ons, zodat we jullie wensen kunnen bespreken.
